صافی کف پا ( flat foot )
در این بیماری قوس طولی پا کاهش می یابد بصورتی که هنگام ایستادن ، کناره داخلی نزدیک به زمین یا در تماس با آن قرار می گیرد . این حالت معمولا همراه با درجاتی از پیچش پا به سمت خارج جهت محور طولی اش می باشد ( اورسیون یا دفورمیتی والگوس ).
انواع کف پای صاف:
کف پای صاف بطور کلی به دو نوع انعطاف پذیر flexible flat foot و غیر قابل انعطاف rigid flat foot تقسیم می شود. در نوع انعطاف پذیر که خیلی شایعتر است، حرکات مفصل ساب تالار و مچ پا طبیعی است در حالیکه در نوع غیر قابل انعطاف حرکت مفصل ساب تالار محدود است. در نوع انعطاف پذیر، وقتی کف پا بر روی زمین نیست ،قوس کف پا وجود دارد ولی ایستادن روی پا باعث از بین رفتن قوس طولی و برجسته شدن قسمت داخلی کف پا می شود. اما در نوع غیر قابل انعطاف اتصالی غیر طبیعی بین استخوانهای مچ پا وجود دارد ( عموما بین استخوانهای تالوس و کالکانئوس و یا تالوس و ناویکولار ) که این اتصال غیر عادی حرکات مفصل ساب تالار را محدود می کند و بتدریج باعث تغییر شکل پا می شود .
تشکیل قوس کف پا
تقریبا تمام کودکان با کف پای صاف به دنیا می آیند. وجود یک توده چربی زیر جلدی در کناره داخلی کف پا و هیپرلاکسیته( شلی ) لیگامانی نوزادان علت این حالت می باشد. به این حالت کف پای صاف فیزیولوژیک می گویند. پس از راه رفتن کودک ، توده چربی بتدریج جذب شده و با افزایش سن از میزان لاکسیته لیگامانی کاسته می شود و عضلات کف پا تقویت می شوند. از این رو انتظار می رود قوس کف پا در حدود 5 تا 6 سالگی تشکیل شود. این روند در بعضی از کودکان اتفاق نمی افتد از اینرو در حدود 15 تا 23 درصد بالغین ( خصوصا در افراد چاق با هیپرلاکسیتی لیگامانی ) کف پای صاف دارند که در اکثر موارد بی علامت است.
علت صافی کف پا
در بیشتر موارد احتمالا بیماری دارای زمینه مادرزادی می باشد ، اما ممکن است بر اثر ضعف یا فلج عضله نیز ایجاد شود .
تظاهرات بالینی
معمولا کف پای صاف در کودکان بدون علامت است ، اما والدین غالبا از این شکایت دارند که قسمت بالای کفش بچه ، دائما به سمت داخل برجستگی پیدا نموده و پاشنه آن در قسمت داخل بسرعت سائیده می شود .
کف پای صاف در بالغین نیز اغلب بدون علامت می باشد ، اما این افراد بیش از حد معمول دچار رگ به رگ شدن ( strain ) پا می شوند و معمولا علت درد پای آنها ،همین است . بعدا درد ممکن است بدلیل استئوآرتریت مفاصل تارسال ناشی از بد قرار گرفتن آنها ، ایجاد گردد .
بطور کلی کف پای صاف به سه دسته تقسیم می شود :
خفیف : فقط ارتفاع قوس طولی کف پا کم شده است.
متوسط : قوس بطور کامل از بین رفته اما دفورمیتی و تغییر شکل پا وجود ندارد.
شدید : کناره داخلی پا محدب شده است. مشاهده پا از عقب در حال ایستاده ، پاشنه پا در حالت والگوس ( بسمت خارج ) قرار دارد.
درمان
کف پای صاف انعطاف پذیر غالبا باعث درد و ناراحتی نمی شود و نیاز به درمان ندارد.
بطور کلی در کودکان کمتر از 3 سال به درمان نیازی نیست . اما در کودکان بزرگتر و نوجوانان که کف پای صاف شدید دارند و پس از فعالیت زود خسته و دچار درد پا می شوند و یا کفششان بسرعت تغییر شکل می دهد می توان از کفش ورزشی running shoe که در کناره داخلی کف آن یک قوس طولی تعبیه شده است و یا از کفی طبی که بیمار آن را در داخل کفش قرار می دهد استفاده نمود.
هم اکنون می توان از دستگاههای جدید اسکن پا برای بررسی دقیق تر و ساخت کفی نیزاستفاده نمود.
در مواردیکه که والگوس پاشنه زیاد باشد می توان کناره داخلی پاشنه را نیز به میزان نیم سانتیمتر بلند تر کرد ( Medial heel wedge )
نکته مهم اینکه کفی یا کفش طبی، کف پای صاف را اصلاح نکرده و فقط پا را در وضعیت مناسب قرار می دهند و از وارد شدن فشار روی قسمت داخلی پا جلوگیری می کنند.
در بیماران دچار دفورمیتی والگوس شدید ،عمل جراحی بر مبنای اصلاح ارتباط بین تالوس و کالکانئوس و جوش دادن این دو استخوان به یکدیگر ( خشک کردن مفصل تالو – کالکانئال ) انجام می گیرد .
نحوه معافیت سربازی با کف پای صاف
با توجه به اهمیت صافی کف پا که می تواند بر روی تمام بدن از جمله ستون فقرات نیز اثر بگذارد ، قانون گذار شرایطی را برای معافیت پزشکی سربازان با صافی کف پا در نظر گرفته اند که در اینجا بیان می شود :
بند 30 : صافی کامل کف یک یا هر دو پا
الف) در انواع سخت بهمراه دفورمیتی ( تغییر شکل ) مچ پا مانند والگوس :معاف دائم
تبصره :برای دارندگان مدرک کارشناسی و بالاتر :معاف از خدمات رزمی
ب) صافی کف پا یک یا هر دو پا در انواع قابل انعطاف یا بدون انعطاف ( rigid or flexible) بدون عارضه و دفورمیتی: معاف از خدمات رزمی