استفاده از وسايل و مواد فيزيکی در درمان بيماريها ريشه در تاريخ بشر دارد اما توجه روز افزون به اين نوع درمان و گسترش اطلاعات علمی در اين زمينه باعث شد از سال 1947 بورد تخصصی رشته طب فيزيکی و توانبخشی در آمريکا تصويب شود. در حال حاضر طب فيزيکی و توانبخشی شامل سه بخش طب توانبخشی، طب فيزيکی و الکترودياگنوز است. اين رشته بصورت مختصر "فيزياتري" Physiatry و متخصصين اين رشته "فيزياتريست" Physiatrist نام دارند که از لغت يونانی physikos به معنای "فيزيک" و iatreia به معنای "هنر درمان" گرفته شده است. فيزياتريست از درمانهای غير داروئی در کنار ساير درمانهای متداول در درمان بيماريها استفاده ميکند و علاوه بر درمان بيماری در جهت رسيدن به حداکثر عملکرد بيمار و بهبود کيفيت زندگی تلاش مينمايد.
طب فيزيکی يا استفاده از روشهای فيزيکی شامل گرما، سرما، آب درمانی، ماساژ ، مانيپولاسيون و جريانهای الکتريکی از گذشته دور مورد استفاده بشر بوده و در نوشته های بقراط در 400 سال قبل از ميلاد به آنها اشاره شده است. طب توانبخشی به معنی حفظ حداکثر عملکرد جسمی ، روحی و اجتماعی فرد است.
در طی جنگ جهانی اول به درمانهای فيزيکی در درمان بيماريها توجه شد و پزشکان برای بهبود عملکرد بيماران به اين درمانها روی آوردند. در سال 1920 پزشکانی که فيزيوتراپی نيز بکار ميبردند انجمن جداگانه ای تشکيل دادند و سپس با تلاش اين افراد انجمن طب فيزيکی تشکيل شد. در حال حاضر انجمن طب فيزيکی و توانبخشی آمريکا، انجمن فيزياتريستهای آکادميک و بورد طب فيزيکی و توانبخشی آمريکا وارث هفتادسال تلاش متخصصين اين رشته اند. آموزش رسمی طب فيزيکی در سال 1926 توسط دکتر کولتر Dr. John Stanley Coulter در دانشگاه Northwestern آغاز شد. سپس دکتر کروزن نام "فيزياتريست" را بر روی متخصصين اين رشته نهاد و اولين کتاب طب فيزيکی را در سال 1941 نوشت. دکتر کروزن بعنوان پدر طب فيزيکی معرفی می شود.
از سوی ديگر پزشک متخصص داخلی بنام دکتر راسک Howard A. Rusk, MD به ناتوانی سربازان بدنبال بستری طولانی مدت در طی جنگ جهانی دوم توجه نمود. بسياری از سربازان پس از دوران نقاهت قادر به بازگشت به خدمت نبودند. او به سختی موافقت مسئولين برای ارائه يک برنامه توانبخشی را به گروهی از بيماران در دوره نقاهت ارائه کرد و نتايج را با گروهی که دوره نقاهت خود را بدون توانبخشی ميگذراندند مقايسه نمود. نتايج بقدری خوب بود که در مدت کوتاهی ارتش تمام مراکز خود را به مراکز طب توانبخشی مجهز نمود. همچنين اين روش را به مراکز درمانی جامعه معرفی کرد. او بر اين نکته تکيه داشت که بيماران نبايد در دوره نقاهت غير فعال بمانند. دکتر راسک بعنوان پدر طب توانبخشی معرفی ميگردد.
در دهه 1950 الکتروميوگرافی نيز در کنار طب فيزيکی و توانبخشی قرار گرفت تا به تشخيص بيماريهای نروماسکولار که عمده کار فيزياتری را تشکيل ميدهد کمک نمايد. از نظر درمانی با آشنا شدن جامعه با طب فيزيکی و توانبخشی مراکز متعددی در سرتاسر آمريکا شروع به کار نمود و از دهه 1960 تحقيقات طب توانبخشی در مرکز توجه قرار گرفت و با گسترش دانش بتدريج فلوشيپهای متعددی دراين رشته تشکيل شد که شامل طب ورزش، آسيب مغزی، توانبخشی قلبی، بيماريهای نوروماسکولار، نوروفيزيولوژی بالينی، الکتروميوگرافی، آسيب نخاع، سکته مغزی، تحقيقات توانبخشی، توانبخشی بيماريهای اعصاب، طب درد، طب توانبخشی اطفال، درمانهای تهاجمی و ستون فقرات است. تاکنون رشته های فوق تخصصی طب آسيب نخاع(1995)، درمان درد(1998)، طب توانبخشی اطفال(1999) مورد تائيد قرار گرفته اند.
با افزايش سن جامعه و درمان بيماران مزمن در کنار کنترل بيماريهای عفونی توجه به طب فيزيکی و توانبخشی به طور روزافزونی در حال گسترش است تا در کنار درمان بيماری به کيفيت زندگی نيز توجه کافی شود.
رشته تخصصی طب فیزیکی وتوانبخشی از اواسط دهه چهل با حضور پزشکان متخصص طب فیزیکی وتوان بخشی فارغ التحصیل از کشورهای اروپایی و آمریکایی به جامعه پزشکی ایران شناسانده شد.
از اوایل دهه پنجاه نیز در برخی از مراکز دانشگاهی مثل دانشگاه تهران و مرکز پزشکی شهدای تجریش دوره های آموزشی جهت دانشجویان پزشکی و دستیاران تخصصی برگزار گردید. تدریجا با توجه به نیاز مراکز نظامی ,این رشته در این مراکز نیز گسترش پیدا کرد.عمده فعالیت متخصصان طب فیزیکی و توانبخشی در آن دوره حول محور راه اندازی و شناساندن شیوه های متنوع تشخیصی و درمانی طب فیزیکی و توانبخشی از قبیل الکترودیاگنوز ، روشهای فیزیکی دردرمان بیماریها، استفاده و تجویز ورزش درمانی ، درمانهای دستی (مانیپولاسیون)، راه اندازی مراکز آموزشی کارشناسان توان بخشی،آموزش به گروههای دانشجویی و دستیاران تخصصی بوده است.
با شروع جنگ تحمیلی و نیاز شدید جامعه به خدمات تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی اولین دوره دستیاری تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی در سال 1361 در دانشگاه علوم پزشکی شیراز راه اندازی شد و تدریجا با فارغ التحصیل شدن متخصصان این رشته از دانشگاه شیراز و با توجه به سوابق موجود در مراکز درمانی ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال 1371 دومین دوره دستیاری در دانشگاه علوم پزشکی ارتش راه اندازی گردید. در نهایت دانشگاه علوم پزشکی تبریز در سال 1373 و دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1375 نیز شروع به پذیرش دستیار تخصصی نمودند.سپس دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا... و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز فعالیت خود را آغاز نمودند و شروع به پذیرش دستیار تخصصی کردند.. حیطه های عملکرد این رشته در ایران در حال حاضر در سه موضوع شناخته شده است .
-حیطه درمانی شامل انواع اقدامات مرتبط با پیشگیری و درمان ضایعات و بیماریهای اسکلتی و عضلانی اعم از دارودرمانی ، اداره کلینیک های درد ، تجویز ورزشهای درمانی ،ارتز و پروتز و... می باشد.
-حیطه توانبخشی شامل هدایت و رهبری و تجوبز اقدامات توانبخشی بیماران مبتلا به ضایعات و بیماریهای ناتوان کننده شامل بیماریهای عصبی ،اسکلتی ،عضلانی و بیماریهای قلبی و عروقی و ریوی می باشد.
-حیطه تشخیصی شامل انواع روشهای الکترودیاگنوز محیطی و مرکزی شامل EMG-NCS و انواع Evoked potentials می باشد.
فعالیت های صنفی این رشته از قبل از انقلاب اسلامی به صورت تشکیل انجمن طب فیزیکی و توان بخشی ایران در سال 1352 شروع و مجددا دوره جدید انجمن از سال 1372 شروع به فعالیت کرد و در حال حاضر با بیش از 300 فارغ التحصیل و بیش از 60 دستیار به فعالیت خود ادامه می دهد.
بورد تخصصی این رشته از سال 1361 در شورای آموزشی پزشکی و تخصصی تشکیل گردید.
برگرفته از سایت انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران